Over wraak in het algemeen
Psalm 94, 1-7;
2 Sta op, rechter van de aarde, vergeld de hoogmoedigen voor hun daden.
3 Tot wanneer zullen de goddelozen zich verheugen, o HEER?
tot wanneer zullen de goddelozen zich verheugen?
4 Zij zullen opborrelen en kwaad spreken,
zullen alle boosdoeners zich beroemen?
5 Zij vertrappen uw volk, o HEER,
Zij verdrukken uw eigendom.
6 Zij doden de weduwe en de vreemdeling,
Zij doden de vaderloze.
7 Zij zeggen: 'Jah ziet niet!
De God van Jakob ziet het niet!
Deze eerste verzen gaan over wraak en ik wil graag met jullie nadenken over de term "wraak".
Mensen maken het zichzelf vaak te gemakkelijk en schuiven de kwestie terzijde met een zin als deze: "Je moet geen wraak nemen, maar vergeven." terzijde.
Maar laten we er samen eens over nadenken.
Allereerst kun je zien dat wraak iets aantrekkelijks heeft.
In veel films krijgt de schurk aan het eind zijn verdiende loon. Hij wordt in elkaar geslagen of gedood en het publiek roept (innerlijk) enthousiast: "Ja, geef het hem!".
Dit plotmotief komt in zoveel films voor dat je kunt concluderen dat het publiek zoiets graag wil zien.
In de meeste gevallen wordt de schurk dan zo slecht neergezet dat de kijker bijna niets anders kan wensen dan dat de schurk uiteindelijk moet boeten voor zijn slechte daden.
Het publiek eist dan "wraak" voor elke slechte daad van de schurk in de film.
Maar zelfs als je elke dag in de krant of op het nieuws leest dat er een corrupte of criminele politicus is gearresteerd, kun je niet anders dan een zekere vreugde voelen.
En zelfs bij sommige mensen die we in ons leven ontmoeten, hebben we soms wraakgedachten. Oh, konden we maar... soms ook: Oh, konden we maar...
Het gezegde "wraak is zoet" lijkt voor de meeste mensen waar te zijn.
Maar waarom is dat zo?
Is het gewoon iets cultureels, zoals de bloedvete die in sommige gebieden nog bestaat?
Met andere woorden: bijvoorbeeld een kennis of een buurman ergert me of doet me pijn en ik kan er niets aan doen, maar op een gegeven moment is de zaak voorbij.
Wat zou ik winnen als deze vriend of buur iets zou overkomen of als ik hem zou irriteren of kwaad zou doen?
Wat er toen gebeurde zou nog steeds gebeuren en er zou niets veranderen.
Wraak heeft zelden iets te maken met het op de een of andere manier goedmaken van materiële schade, het wordt vaak alleen uitgevoerd omwille van de wraak; je wilt de ander op de een of andere manier terugpakken.
Waarom? Waar komt het verlangen naar wraak vandaan? Wat zijn de motieven erachter?
We kunnen eerst kijken naar de motieven van onze psalmist.
Er waren dus mensen (vers 4) die onbeschaamd spraken. We kunnen de psalmist goed begrijpen, nietwaar? Bij zulke brutale types zou je willen zeggen .... nou, dat klopt niet, maar zelfs hier kunnen we op de een of andere manier de wraakgedachten van de psalmist begrijpen.
Maar er is meer: ze terroriseren Gods volk - inclusief de landgenoten van de psalmist - en nog erger, ze azen op de hulpelozen: weduwen, wezen en vreemdelingen.
En daar kun je echt boos om worden.
Zelfs in deze tijd kookt het gemoed van mensen bij zulke overtredingen, vooral kindermisbruik, en soms wordt er zelfs geroepen om de doodstraf en burgerwacht.
Je kunt dat begrijpen, vooral als je zelf kinderen hebt. Ik weet echt niet hoe ik zou reageren als iemand mijn kinderen iets zou aandoen.
Als je naar de voorbeelden kijkt, realiseer je je dat er verschillende soorten en motieven voor wraak zijn. Twee punten komen naar voren uit de Psalm die we hebben gelezen:
- De dader moet boeten voor zijn daden. Op de een of andere manier heeft iedereen een bepaald rechtvaardigheidsgevoel dat zegt dat iemand die kwaad doet daarvoor moet boeten.
- Door wraak te nemen op de dader moeten bestaande onrechtvaardigheden ook worden weggenomen. Dit staat in vers 3.4.
In de Psalm die we hierboven lazen, wordt dit in vers 2 gezegd.
Deze twee punten klinken op de een of andere manier positief en verstandig.
Maar ... Is dit de wraak die zoet is?
Wraakgedachten hebben zelden iets te maken met rede en logica, maar worden meestal veroorzaakt door gekrenkte trots, jaloezie, afgunst of fanatisme.
Gekrenkte trots of jaloezie is een eeuwenoud motief dat vaak wordt beschreven in de literatuur. Een man kiest bijvoorbeeld voor een vrouw en wijst een andere af, die dan op een gegeven moment wraak neemt, of omgekeerd kiest een vrouw voor een man en wijst een andere af, of iemand bedriegt zijn partner - er zijn talloze voorbeelden.
Dit wordt ook beschreven in Spreuken (Spreuken 6:32-35):
De tekst zegt niet dat het gedrag van de bedrogen persoon, d.w.z. de persoon die wraak neemt, juist is, maar dit is vaak hoe een bedrogen persoon zich gedraagt. Hij wil dan niet meer logisch en rationeel nadenken, maar alleen wraak nemen.
Kan dit gezien worden als positieve of zelfs rechtvaardige wraak? Ik denk het niet, maar natuurlijk is het overspel dat hier beschreven wordt net zo'n ernstige zonde.
Of om een eenvoudiger voorbeeld te nemen: een van ons rukt de ander af en de ander wacht op de gelegenheid om wraak te nemen.
Is dat zijn recht, zoals men soms hoort?
Soms is het zo dat de ene persoon zich opgelicht voelt en de ander zich daar niet van bewust is. Dat is dan nog moeilijker.
Dan is er wraak uit fanatisme, bijvoorbeeld wanneer moslims die zich tot Jezus bekeren door hun landgenoten worden gedood, zoals vaak gebeurt in het o zo gematigde Saoedi-Arabië.
Een beslissing of een bepaalde manier van leven wordt gezien als een aanval op het eigen geloof en dan wordt er wraak genomen.
Saulus deed niets anders voordat hij zich tot Jezus bekeerde (Handelingen 8:3):
De mensen hadden niemand iets gedaan, maar door wat ze zeiden en leefden voelden de hoger geplaatsten zich uitgedaagd en aangevallen, en fanatieke en gewillige helpers stonden klaar om het vuile werk op te knappen.
Laten we het nog eens samenvatten:
Andere motieven voor wraak zijn gekrenkte trots, jaloezie, afgunst of fanatisme.
En zelfs als we sommige wraakgedachten in positieve termen willen uitleggen, moeten we erkennen dat 99% van de wraakgedachten in ons leven eigenlijk voortkomen uit deze slechte motieven.
Omgaan met wraakgedachten
Hoe gaan we om met wraakgedachten in ons leven?
Vergeving
Vergeving is zeker een sleutel; ik noemde het al aan het begin. Ik wil het mezelf niet te gemakkelijk maken, maar vergeving blijft een heel centraal punt.
Als ik wraakgedachten heb, heb ik alleen de schuld van de ander voor me en heb ik genoeg schuldgevoelens van mezelf.
Het vers uit het Onze Vader, Matteüs 6:12, zegt alles:
In een paar verzen verderop gaat Jezus nog een stap verder (vers 14-15):
Heel eenvoudig, nietwaar?
Oh, het is makkelijk om te vergeven als de ander ons per ongeluk iets heeft aangedaan.
Hé, dat kan gebeuren.
Maar hoe zit het met mensen die ons kwaad doen uit koppigheid of zelfs met opzet?
Kunnen we hen ook vergeven? Dit is moeilijk en een belangrijke les die iedereen persoonlijk moet leren. Hoe vaak je ook hoort "je moet de ander vergeven", als het je persoonlijk raakt, moet je het zelf leren.
Voeg toe
In ons leven worden gedachten aan wraak vaak geassocieerd met wrok; we vergeten niet wat de ander ons heeft aangedaan.
Sommige mensen leven alleen voor hun wraak. In films die hierover gaan, komt de zin "Alleen de gedachte aan mijn wraak heeft me in leven gehouden" af en toe voor.
Ook al zijn situaties in films vaak overdreven of eenzijdig, films zijn vooral succesvol als ze laten zien wat het publiek graag wil zien.
En als dan een eenzame cowboy zijn leven lang door het Westen reist om de moordenaars van zijn vriend te vinden, gaat het hele publiek met hem mee, en zelfs als je geen vermoorde vriend hebt, zou je nog genoeg redenen vinden om op de een of andere manier wraak te nemen op allerlei mensen waarvan je vond dat ze je verkeerd behandeld hadden.
Gedachten aan wraak kunnen je echt grijpen. Soms visualiseer je wraak in je gedachten.
Op de een of andere manier is het als een drug. Hoewel het een last is die je gedachten bindt, geloof je dat je je goed en vrij zult voelen als je eenmaal wraak hebt genomen en besef je niet dat alles om deze wraak draait.
De enige manier is om van wraak af te komen. Maar hoe?
Geloven we dat God rechtvaardig is? Dan zal Hij voor onze zaak vechten en hoeven we ons geen zorgen meer te maken, toch?
Romeinen 12:17-21 zegt:
Dat is helemaal niet gemakkelijk. Je mag blij zijn, hehe, mogen de vurige kolen echt branden, maar de samenvatting van deze tekst is:
Het gaat er ook niet om dat we net als Jona gaan zitten wachten tot alles voorbij is.
Als we niet zelf wraak nemen en het aan God overlaten, dan zal Hij wraak nemen wanneer, hoe en waar Hij wil en gaat het ons niet meer aan. Als Zijn wraak helemaal niet zichtbaar is voor ons of als Hij het uitstelt, maakt het niet uit, het ligt in Gods handen. Laten we het kwade met het goede overwinnen.
Juiste kijk
Het is belangrijk om overal het juiste perspectief op te hebben.
Persoonlijk ben ik vaak boos over corrupte en criminele politici. Ik vind ambtsmisbruik verschrikkelijk en soms ben ik stiekem blij als iemand gepakt wordt.
Maar een vers raakte me een paar weken geleden echt (Spreuken 23:17):
Oeps, heb ik mijn prioriteiten verkeerd gesteld? Van streek raken, wraakgedachten, dat kost energie en tijd en wat heb ik eraan?
Laat me het vers nog eens lezen:
Spreuken 23:17;
Vraag jezelf eens af wat voor jou belangrijk is: boosheid op zondaars, boosheid over wat anderen mij hebben aangedaan, of de vreze des Heren?
Een ander belangrijk perspectief dat we niet moeten verliezen als we wegglijden in wraakgedachten, is het feit dat alle dingen moeten meewerken ten goede voor hen die God liefhebben. (Romeinen 8:28)
Wat er ook met ons gebeurt, het moet langs God heen en Hij kiest wat er met ons gebeurt.
Het is vaak moeilijk te begrijpen waarom sommige moeilijke dingen gebeuren, maar God weet het en soms laat Hij ons een beetje achter de schermen kijken.
Dit geldt overigens niet voor mensen die niet van God houden, dus die niet bij Jezus horen. Voor hen hoeft niet alles per se het beste te zijn.
In dit verband is het ook nuttig om naar Job te kijken.
Hij had reden gehad om wraak te nemen en had dat kunnen proberen.
Hij had kunnen proberen mensen te verzamelen om achter de bendes aan te gaan die zijn bezittingen vernielden. Maar deze bendes worden in het hele boek Job niet meer genoemd.
Job wendt zich alleen tot God, hij geeft niemand anders de schuld en hij achtervolgt anderen niet met wraakgedachten. Hij praat met God over zijn leven en over wat hij heeft meegemaakt.
Als iemand ons iets ergs aandoet, moeten we misschien op een gepaste manier reageren, maar we kunnen ons ook afvragen wat Gods doel is om dit te doen. Waarom staat Hij het toe?
In Johannes 15:2 zegt Jezus dat hij elke tak - wat een beeld is voor een christen - die vrucht draagt, reinigt, zodat hij meer vrucht kan dragen.
Misschien is deze persoon die ons ergert wel het schuurpapier waarmee we het vuil in ons leven kunnen blootleggen en verwijderen.
God wil alle hypocrisie en onwaarheid in ons leven blootleggen en verwijderen. Als we al denken dat we behoorlijk goed zijn, dan kan het zijn dat God ons een zeur stuurt die ons ergert zodat we zelf kunnen zien dat de zonde in ons schreeuwt om wraak en dat we nog mijlenver verwijderd zijn van vergeving voor anderen.
Maar we kunnen dit ook belijden en het op Jezus afschuiven, die onze last wil dragen en die ook de wraak wil nemen waar we zogenaamd recht op hebben, maar dan wel op de manier die Hij wil.
We kunnen het helemaal aan Hem overlaten en hoeven er niets meer mee te maken te hebben.
Samenvatting
Samengevat geldt het volgende voor alle wraakgedachten die in ons zijn:
- Leer en oefen in vergeving
- Laad wraak op God af (wraak is van mij, zegt God)
- Juist perspectief (God laat het toe. Wat is zijn doel? Hij bedoelt het goed met ons.)
AMEN